Boekentips oktober 2024

De kant van Ada

Peter Middendorp

Trigger warning: Dit boek bevat scènes over seksueel geweld.

‘Dertien jaar had ik niet geweten dat ik het wist’. In ‘De kant van Ada’ vertelt Peter Middendorp het verhaal van Ada, vrouw van een moordenaar. Ada’s man, Tille, is vanwege de verkrachting en moord op een 16-jarig meisje gearresteerd. Deze korte roman trekt de lezer direct het verhaal in. Het boek begint met de scène waarin Tille op een zondagavond door de politie wordt opgehaald en eindigt jaren later, kort voor zijn vrijlating uit de gevangenis.

Middendorp schrijft in de vorm van een monoloog uit Ada’s perspectief, wat de lezer een intieme inkijk geeft in haar gedachten en gevoelens. Als jong meisje ervaart ze voor het eerst ongewenste intimiteiten door haar stiefvader. Ook in de relatie met haar man komen geweld en seksuele intimidatie voor. Tegelijkertijd roept de roman de vraag op of Ada medeplichtig is, aangezien ze jaren meer leek te weten over de misdaad dan ze heeft verteld. Tijdens het lezen leer je Ada steeds beter kennen, wat zowel tot empathie als tot onbegrip voor sommige beslissingen leidt. Ada’s interne stem neemt je mee in de morele strijd over de misdaad van haar man en laat lezers de ongemakkelijke verwarring van de protagonist voelen. De schrijfstijl van korte zinnen, die meestal zonder punt eindigen en de vele open vragen zorgen voor een bijna poëtische tekst. Met deze pakkende roman laat Middendorp zien welke gevolgen iemands misdrijf kan hebben op een partner, familie en omgeving. Hij maakt duidelijk dat de wereld niet altijd in zwart of wit en goed of kwaad te verdelen is.

Gerecenseerd door Greta Piwanski, promovendus in de Psychotrauma onderzoeksgroep van het Amsterdam UMC en lid van de NtVP communicatiecommissie.

Iedereen kan het verschil maken

Leony Coppens

Het lastige met boeken over psychotrauma, is dat de nadruk vaak óf op de verregaande gevolgen ligt die het kan hebben op het mentaal welbevinden (de 'slachtoffer' benadering), óf op de manier waarop de gebeurtenissen iemand sterker hebben gemaakt (de 'overlever' benadering). Leony Coppens slaagt erin om zowel trauma als veerkracht goed in kaart te brengen in Iedereen kan het verschil maken. In het boek beschrijft ze de impact van ingrijpende (jeugd)ervaringen aan de hand van theoretische kennis en praktijkvoorbeelden. Twaalf mensen die traumatische ervaringen hebben meegemaakt worden geïnterviewd over de impact die deze ervaringen hebben gehad en over de manier waarop zij hiermee zijn omgegaan. De interviews illustreren hoe veerkracht kan ontstaan door een combinatie van verschillende krachtbronnen, zoals persoonsfactoren, steun van anderen, activiteiten en zingeving. De geïnterviewden onderschrijven het verschil dat iemand kan maken door er simpelweg voor iemand te zijn. Hierdoor wordt duidelijk voor de lezer: om iemand te kunnen helpen, hoef je geen psycholoog te zijn, juist de directe omgeving kan soms heel belangrijk zijn. Tegelijkertijd lees je ook hoe reacties uit de omgeving soms juist niet helpend kunnen zijn, of ervoor kunnen zorgen dat iemand zich niet gezien en gehoord voelt. Toch wordt duidelijk dat iedereen ergens in zijn leven wel iemand is tegengekomen die een positieve impact heeft gehad.  Het boek geeft hoop, zonder voorbij te gaan aan de impact van traumatische jeugdervaringen. Door de begrijpelijke taal is het boek geschikt voor iedereen die meer wil weten over dit onderwerp of wil begrijpen hoe je zelf een verschil kan maken.

Gerecenseerd door Sophie van Leeuwen, Psycholoog bij Youz en communicatiemedewerker bij de NtVP.

Nooit meer dezelfde

Coen Verbraak

In Nooit meer dezelfde bundelt Coen Verbraak 21 interviews met mensen die een ingrijpende gebeurtenis in hun leven hebben meegemaakt. Deze interviews, oorspronkelijk gepubliceerd in de Volkskrant, variëren sterk van aard. Er zitten verhalen tussen van traumatisch verlies, zoals dat van een vrouw wiens beste vriend zijn zoontjes en zichzelf om het leven bracht of van een oncoloog wiens dochters beide kanker kregen. Maar er zitten ook verhalen tussen waarbij het leven een positieve wending neemt, zoals dat van Ben Feringa, die de Nobelprijs voor Scheikunde won.

Wat de diverse verhalen gemeen hebben, is dat ze laten zien hoe onvoorspelbaar, verschrikkelijk, en mooi het leven soms kan zijn, en hoe mensen een ongelooflijke veerkracht, moed en vechtlust kunnen tonen om door te gaan, zelfs als zij na dergelijke ingrijpende gebeurtenis(sen) nooit meer dezelfde zijn. Wat de ingrijpende gebeurtenis(sen) ook mogen zijn – verlies van familieleden, vrienden, een baan, of een droom die eindelijk in vervulling gaat – er is een leven voor en een leven na, en dat is voor elk van de geïnterviewden flink wennen. Of zoals Ton Damen, die in 2017 darmkanker kreeg, het verwoordt: “Mensen denken, nou die Ton houdt het al zes jaar vol, die is lekker bezig, die man heeft negen levens. Ze vergeten alleen dat die levens niet hetzelfde zijn.” Wat ook opvalt in de bundeling van verhalen is dat, hoe donker het ook mag zijn, het licht altijd weer een beetje lijkt te gaan schijnen. Heelt de tijd dan echt alle wonden, al is het maar een beetje? Enkele van de geïnterviewden zetten hun verlies – soms onbewust, soms doelgericht – om in iets goeds. Een voorbeeld hiervan is het verhaal van Saïde Gropstra, een analfabete vrouw die op haar achtenveertigste alsnog leerde lezen en nu anderen helpt bij de Stichting Lezen en Schrijven.

Toch zit er ook een kanttekening aan Verbraak’s boek. Voor sommige lezers kan het boek (onbedoeld) een te rooskleurig beeld schetsen van veerkracht en herstel. Zo kan de bundeling van verhalen de indruk wekken dat voor ieder van ons er mensen klaarstaan om belangeloos te helpen en dat elke ingrijpende gebeurtenis wel te boven te komen is. Hoewel dit een wenselijke uitkomst is, is dat helaas niet altijd de realiteit. Niet iedereen is omringd door een steunend sociaal netwerk en, wat de reden ook mag zijn, soms komen we bepaalde ingrijpende gebeurtenissen nooit helemaal te boven, hoe zeer we ook ons best doen.

Nooit meer dezelfde is een prachtige verzameling van veerkrachtige verhalen. Het is een emotioneel aangrijpend en inspirerend boek dat je laat reflecteren op je eigen leven, je eigen (kleine) geluk en ongeluk, de levenslessen die je daaruit hebt weten te trekken en de vrienden en familie die destijds voor je klaarstonden.

Gerecenseerd door Ruth Van der Hallen, universitair docent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, psycholoog en lid van de NtVP Communicatiecommissie

Trauma en waarheid: Als taal tekortschiet

Berry Vorstenbosch, Gregory Bistoen, Hend Eltanamly, Michel Thys, Simona Karbouniaris, Tine Molendijk, Wouter Kusters

"Trauma en Waarheid: Als taal tekort schiet” is een boek dat de lezer meeneemt in een diepgaande analyse van hoe traumatische ervaringen onze perceptie van waarheid beïnvloeden. Het boek bestaat uit zeven essays, waarin de verschillende auteurs hun visie geven op de relatie tussen trauma en waarheid, elk vanuit een andere theoretische achtergrond. De onderwerpen variëren van filosofische reflecties op de aard van waarheid tot psychologische inzichten over de impact van trauma op het geheugen en de realiteitsbeleving.

Hoewel het boek interessante perspectieven biedt, is het zeker geen gemakkelijke leeservaring. De essays zijn vaak complex en veronderstellen veel voorkennis, waardoor het voor lezers zonder achtergrond in de besproken theorieën lastig te volgen is. Dit maakt het boek niet toegankelijk voor een breed publiek. Bovendien is het niet geschikt voor psychologen of therapeuten die op zoek zijn naar praktische tools of direct toepasbare kennis. Het vraagt soms geduld en doorzettingsvermogen om door de soms abstracte en theoretische teksten heen te komen. Dit maakt het boek vooral geschikt voor lezers die zich willen verdiepen in complexe vraagstukken rondom trauma en waarheid.

Gerecenseerd door Sahar Setorg, GZ-Psycholoog en lid van de NtVP Communicatiecommissie.