“Doordat ik verdriet zag bij mijn ouders, liet ik mezelf achterwege”

Door Iris van Dijk, promovenda bij de Universiteit Utrecht

Voor sommige kinderen en jongeren die te maken krijgen met het overlijden van een dierbare kan het lastig zijn om na een tijd weer door te gaan met hun leven. Zij kunnen hierdoor problemen krijgen die hun leven thuis, op school of daarbuiten lastig maken. Er is nog te weinig bekend over hoe we de problemen die zij kunnen ervaren snel kunnen herkennen en hoe we hen passende hulp kunnen bieden. Lynn, inmiddels 22, deelt met ons haar verhaal over waar zij als 15-jarige tegenaan liep, toen haar oudere broer overleed door een motorongeluk.

Bevroren gevoel

Toen Lynn’s broer niet op tijd was voor het avondeten, hadden zij en haar ouders al een voorgevoel dat er iets niet klopte. Op internet vonden ze dat er een kwartier eerder in de buurt een motorongeluk had plaatsgevonden. Op dat moment begonnen bij hen de alarmbellen te rinkelen. Vol paniek stapten ze alle drie de auto in, op weg naar de plek van het ongeluk. Onderweg reed een politiewagen hen tegemoet, waarna ze de auto omkeerden en weer richting huis reden. Ze wisten genoeg. Op het moment dat de politieagenten het uitspraken, raakte Lynn in paniek en voelde ze zich helemaal bevroren. “Papa en mama probeerden nog rustig te blijven voor mij. Maar toch, als kind, en nu nog steeds, voel je dat wel goed aan bij anderen. Ook al probeerden ze zich in te houden, je krijgt het sowieso mee.”









Omgaan met het verlies van haar broer vond Lynn lastig. Op dat moment zat zij in het examenjaar van de middelbare school. De week erna is ze al naar school gegaan om haar examens te maken. “Ik heb me afgesloten van alles en alleen gefocust op examens en doorgaan, doorgaan, doorgaan. Ik deed leuk tegen anderen, want dan zien ze niet dat je het moeilijk hebt.”

Proberen het positief te houden thuis

Lynn praat niet vaak met haar ouders over het overlijden van haar broer.

“Thuis doen we eigenlijk allemaal alsof alles helemaal goed gaat. Doordat ik verdriet zag bij mijn ouders, liet ik mezelf achterwege om het maar positief te houden thuis.”

Ze trok na het verlies wel een tijdje op met vrienden van haar broer. “Die hebben me er toen wel doorheen geholpen. Ook al hadden we het nergens over, je krijgt toch wel een stukje van mijn broer mee, een kant die ik niet kende. Dat vond ik heel fijn om te hebben.”

Alles uit het leven halen

Sinds het overlijden van haar broer, staat Lynn anders in het leven. Alhoewel ze alles sneller serieus neemt en overal de risico’s van inziet, is ze zelfverzekerder geworden. “Eerst liep ik met iedereen mee en nu maak ik gewoon mijn eigen keuzes. Anderen zijn bezig met heel veel presteren, en ik probeer minder mee te gaan in die druk en juist leuke dingen te doen. Met de insteek van, het kan ook zomaar voorbij zijn. Alles uit je leven halen wat kan. En ook al weet ik alle risico’s van motorrijden, ik denk er nog steeds over na om mijn motorrijbewijs te gaan halen. Het is een gevoelig onderwerp voor ons, maar het weerhoudt me niet om het te gaan doen.”

Hulp na het verlies

De jaren na het ongeval heeft Lynn meerdere keren hulp gehad. “Maar ik sluit dat gewoon gelijk af, ik heb dan één gesprek gehad en dan ben ik er eigenlijk gewoon gelijk klaar mee. Wat ik lastig vind om te benoemen, is of ik verdrietig ben, en waarom ik dan verdrietig ben. Ik kan het niet goed plaatsen.” Het gevoel gehoord te worden is wat zij belangrijk vindt bij het krijgen van hulp.

“Het zou helpen om bij het ontwikkelen van passende hulp bijvoorbeeld verhalen van andere kinderen er aan toe te voegen. Dat roept herkenning op. Veel kinderen weten daarnaast niet hoe ze om moeten gaan met gevoelens. Vooral bij kinderen spelen die gevoelens een grote rol. Het lijkt me goed om daar bij hulp aandacht aan te geven.”

Het belang van wetenschappelijk onderzoek

Zelf merkte Lynn dat anderen weinig aandacht voor haar pijn hadden. “Het was altijd van ‘en hoe is het nou met je vader en moeder?’. Maar ik heb ook mijn broer verloren en daar wordt totaal niet over nagedacht. Ze hebben helemaal niet door hoeveel impact het ook op kinderen heeft. Als ik met mijn ouders was, dan vroegen ze het aan hen, en deden ze alsof ik er niet bij stond.” Daarom vindt zij wetenschappelijk onderzoek naar de gevolgen van een verlies bij kinderen en jongeren belangrijk. “Het heeft een grote impact. Kinderen zijn heel gevoelig en er staat veel druk op hen op die leeftijd. Veel mensen beseffen niet wat een overlijden van een dierbare bij een kind kan teweegbrengen.”

Een wetenschappelijk onderzoek naar rouw bij kinderen en jongeren

Iris van Dijk, promovenda bij de Universiteit Utrecht op een project naar rouw bij kinderen en jongeren: “De ervaring van Lynn komt overeen met het beperkte wetenschappelijk onderzoek dat er is naar rouw bij kinderen en jongeren. Daarom zijn we een onderzoek gestart waarin we de emotionele gevolgen voor kinderen en jongeren na een verlies in kaart brengen. We richten ons op het herkennen en behandelen van langdurige rouwklachten bij kinderen en jongeren. Van langdurige rouwklachten spreken we wanneer rouwreacties voor lange tijd aanhouden en het dagelijks leven beperken.” In het onderzoek wordt een vragenlijst ontwikkeld en geëvalueerd waarmee langdurige rouwklachten tijdig kunnen worden gesignaleerd. Daarnaast worden risicofactoren voor rouwklachten in kaart gebracht. In een latere fase van het onderzoek wordt op basis van deze informatie een hulpmethode ontwikkeld voor de jeugdigen die daar behoefte aan hebben. Belangstellenden kunnen voor meer informatie en aanmelding kijken op www.trafvickids.nl. Professionals die ondersteuning kunnen bieden bij de werving van jeugdigen voor het onderzoek of  geïnteresseerd zijn in het project kunnen contact opnemen met Iris van Dijk via i.vandijk@uu.nl.