Boekentips oktober 2025

Waarheid, eerherstel en gerechtigheid

Judith L. Herman

Wanneer we kijken naar herstel na trauma krijgt één aspect weinig aandacht: sociale rechtvaardigheid. In dit boek legt Herman uit wat rechtvaardigheid inhoudt en waarom dit er in de huidige (patriarchale) samenleving niet is. Vervolgens benadrukt ze het belang van erkenning van het leed dat iemand is aangedaan, de kracht die een oprechte verontschuldiging kan hebben en hoe een dader rekenschap kan dragen voor wat hij heeft gedaan. Het functioneren van het strafsysteem biedt vaak niet datgene wat slachtoffers willen: waar het huidige rechtssysteem gericht is op straf en financiële schadevergoedingen, zijn slachtoffers vaak op zoek naar eerherstel en erkenning. Herman beschrijft mogelijkheden om hier naartoe te werken, maar ook de obstakels die dat nog met zich meebrengt. Ook gaat ze in op manieren om te voorkomen dat er opnieuw slachtoffers vallen. In haar conclusie beschrijft ze dat echte gerechtigheid pas mogelijk is wanneer de structuren van onderdrukking van de vrouw in de samenleving worden ontmanteld. Onverwacht klinkt er in deze conclusie ook optimisme door. Er is immers veel vooruitgang als het gaat om de positie van de vrouw in de westerse samenleving. Maar, zegt ze: we zijn er absoluut nog niet.

Voor dit boek ging Herman met slachtoffers in gesprek over wat zij willen en wat er nodig is voor herstel. Hiermee schetst ze een nieuw rechtssysteem waarin zij een stem krijgen. Een belangrijk boek over een onderbelicht thema in het herstel na trauma.

Gerecenseerd door Sophie van Leeuwen, psycholoog in opleiding tot GZ-psycholoog bij MOC 't Kabouterhuis.

Kofferverhalen

Karin Amatmoekrim, Abdelkader Benali & Adriaan van Dis

“Ik ga op reis en ik neem mee…”. Het is een bekend geheugenspel dat velen van ons als kind wel eens gespeeld hebben. Iedere speler bedenkt een voorwerp dat in de koffer gaat, om de beurt herhaal je wat er al in zit en voeg je er een nieuw item aan toe. Hoe voller de denkbeeldige koffer, hoe lastiger het wordt om niets van de opsomming te vergeten.

Nog voor ik begon te lezen in Kofferverhalen dacht ik terug ik aan dit bekende geheugenspel. Het zette me meteen aan het denken: wat gaat telkens in mijn koffer mee? Een koffer wekt immers nieuwsgierigheid: van wie is hij, waar komt hij vandaan, waar gaat hij naartoe, en vooral, wat zit er allemaal in? Wat neem je mee op vakantie? En wat als je moet emigreren of vluchten? Wat zou mijn koffer over mij vertellen, als hij onderweg zoekraakte en door iemand anders werd opengeslagen?

Kofferverhalen is een bijzondere bundel die precies met dit soort vragen speelt. Het nieuwe migratiemuseum Fenix in Rotterdam verzamelde tweeduizend koffers van migranten voor hun installatie, Het Kofferdoolhof. Elke koffer vertelt een uniek verhaal en markeert een belangrijk moment of een grote verandering in iemands leven. Voor het boek Kofferverhalen vroeg Fenix Adriaan van Dis, Karin Amatmoekrim en Abdelkader Benali om een bijdrage. Die laatste twee kregen de opdracht om elk vijf koffers te kiezen en zich in te leven in de levens die eraan verbonden zijn. Soms aan de hand van brieven, foto’s of krantenknipsels, soms via gesprekken met familieleden, soms rechtstreeks uit de mond van de eigenaar.

Wat volgt is een mozaïek van verhalen die niet eenduidig traumatisch of heroïsch zijn, maar juist een inkijkje geven in de gelaagdheid van dergelijke grote veranderingen. Neem Maryann Mackay, de jonge Canadese die in 1948 tijdens een familiebezoek onverwacht verliefd wordt op een Nederlander. Twee jaar lang schrijven ze elkaar brieven vol verlangen en twijfel, tot Maryann besluit haar koffers te pakken. Het laatste wat ze aan de koffer toevoegt, is haar bruidsjurk: symbool van hoop en een nieuw begin, maar ook van afscheid van al dat haar vertrouwd was. Of Eleonora Flemming uit Suriname, die in de jaren zestig haar kinderen en later ook haar kleinkinderen één voor één ziet vertrekken. Trots dat ze de wereld intrekken, maar ook verdrietig om de leegte die in huis – of in het eigen leven – achterblijft. Elk verhaal toont die dubbele laag: vreugde en verlies, hoop en heimwee, verbondenheid en gemis. Juist in die combinatie schuilt de kracht van het boek. Amatmoekrim en Benali schrijven met empathie en verbeeldingskracht, zonder te vervallen in sentimentaliteit.

De verhalen nodigen uit tot reflectie: wanneer heb jij voor het laatst je koffers gepakt? Een koffer voor vakantie is meestal een vrolijke bedoening, maar misschien heb je zelf ook wel eens een koffer vol mixed feelings ingepakt. Wat draag jij in zo’n koffer met je mee? Wat zou jouw koffer over jou vertellen?

De bundel komt door de lange inleiding van Van Dis wat trager op gang, en sommige verhalen eindigen abrupter dan je als lezer misschien zou willen; je bent al snel nieuwsgierig naar meer. Desondanks is Kofferverhalen een rijke verzameling die de menselijke kant van migratie voelbaar maakt. Dit maakt het boek waardevol voor iedereen die werkt met thema’s zoals migratie, verlies of levensveranderingen maar evenzeer voor de nieuwsgierige lezer die zich wil spiegelen aan de vraag: wat zou mijn koffer over mij vertellen?

Gerecenseerd door Ruth Van der Hallen, universitair hoofddocent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, psycholoog en lid van de NtVP Communicatiecommissie

Schildpad, Haas en Kikker worden helden

Voorlezen voor veerkracht

Uschi Koster & BravoDesign

In dit psycho-educatie boek kunnen opvoeders met hun kinderen lezen over trauma en veerkracht. Aan de hand van verschillende dieren laat Koster zien welke normale reacties er zijn tijdens en na een nare gebeurtenis. Ook komen onderwerpen zoals schaamte, schuld en victim-blaming aan bod in een taal die begrijpelijk is voor kinderen. Het boek bevat naast mooie prenten en het verhaal over de dieren ook vragen die de de opvoeder tussendoor kan stellen. Deze vragen bevorderen de interacties tussen opvoeder en kind, en de co-regulatie van eventuele arousal. Zo worden de zintuigen geactiveerd, wordt het kind gemotiveerd om diep adem te halen of zijn/haar lichaam te voelen, en om na te denken over de gevoelens en de gedachten van de dieren in het boek. Ook biedt het boek de opvoeder handvatten om met het kind in gesprek te gaan, wat de verbinding tussen hen kan bevorderen. Aan het begin van het boek staan duidelijke instructies voor degene die het verhaal voorleest. Al met al gaat het voorlezen van het boek verder dan psychoeducatie, maar is het ook meteen een interventie die kan bijdragen aan het herstel. Een aanrader dus voor opvoeders van kinderen die een ingrijpende gebeurtenis hebben meegemaakt, maar ook voor therapeuten die werken met getraumatiseerde kinderen en hun ouders.

Gerecenseerd door Sophie van Leeuwen, psycholoog in opleiding tot GZ-psycholoog bij MOC 't Kabouterhuis.