Nieuws uit de Special Interest Groups

Special Interest Group: Ouderen en Psychotrauma

Er is aan het eind van dit jaar verrassend veel te melden uit het veld van ouderen en psychotrauma. 

In PsyXpert, blad voor praktijkgerichte nascholing over psychotherapie verscheen in juni jl. in de sectie Behandelen een bijdrage van ondergetekende, Rolf Kleber en Hans Rohlof: Traumabehandeling bij ouderen. Stoornisgericht en levensfase-specifiek. Het is verheugend dat hiermee een actuele Nederlandstalige publicaties is verschenen, die zich toespitst op de bruikbaarheid van recente onderzoeksresultaten in de klinische praktijk.

In de zomer verscheen een boek van Arjan Videler en Rosalien Wilting: Met de jaren. Waarom het wel zin heeft om ouderen met psychische problemen te behandelen. Naast hoofdstukken over onder meer persoonlijkheidsproblematiek bij ouderen, lichamelijke klachten, partners & kinderen, eindigheid en levensvragen is er ook een bijdrage over psychotrauma door het leven heen. Op een toegankelijke, betrokken en deskundige wijze dragen de auteurs uit dat veranderen mogelijk is, ook op latere leeftijd!   

Begin oktober 2023 verscheen de herziene editie van het Handboek Traumatische Rouw (onder redactie van Jos de Keijser, Paul Boelen en Geert Smid) met daarin een hoofdstuk over rouw bij ouderen van ondergetekende, Jannetta Bos en Geert Smid. Een thema dat voor veel ouderen met trauma-gerelateerde klachten van belang is. 

Ongeveer tegelijkertijd publiceerden Ellen Gielkens en collega's hun verkenning over het potentieel van EMDR voor het verbeteren van de cognitie bij oudere volwassenen met PTSS. Hun behandelresultaten suggereerden een mogelijke verbetering van het cognitief functioneren na EMDR, ongeacht de ernst van de PTSD vóór de behandeling, zelfs op oudere leeftijd. Wellicht kan vroege detectie en behandeling van PTSS een rol spelen bij het voorkomen van cognitieve achteruitgang.

Op 13 oktober promoveerde Bertine Mitima-Verloop in Utrecht, werkzaam bij Arq Kenniscentrum Oorlog en Geweld op haar proefschrift Together in silence, dat handelt over functies en uitwerkingen van herdenken. Bertines doel is het herdenken in relatie tot trauma en verlies beter te begrijpen en zo te verduidelijken hoe herdenken – voor oudere en jongere generaties - kan bijdragen aan het omgaan met oorlogservaringen en verlies.

En tenslotte promoveerde Patricia Dashorst, psychiater bij Arq Centrum’45, op 9 november in Groningen op haar proefschrift Unraveling intrusions. Intrusies - onvrijwillige, spontaan optredende beelden of gedachten die zich vaak voordoen na schokkende ervaringen - spelen onder meer een rol bij na de oorlog geboren kinderen van overlevenden van de Tweede Wereldoorlog. Naar blijkt kan het gaan om het herbeleven van eigen ervaringen of opdringende gedachten of beelden die verwijzen naar traumatische oorlogservaringen van ouders of naasten van betrokkenen. Met dit onderzoek biedt Patricia inzicht in intergenerationele gevolgen van psychotrauma, waarmee vele oudere PTSS-patiënten te kampen hebben. Daarnaast draagt het onderzoek bij aan een verklaringsmodel dat er vanuit gaat dat de opslag in het geheugen van traumatische en niet-traumatische ervaringen niet verschillen maar dat het proces van herinneren en (re)construeren daarna van invloed is op het ontstaan van intrusies. Deze inzichten dragen bij aan het optimaliseren van de behandeling. 

Tijdens het jaarcongres van de NtVP op 29 februari 2024 zal de SIG Ouderen en Psychotrauma een bijdrage verzorgen. Houd de komende tijd de congreswebsite in de gaten voor updates: https://www.ntvp-congres.nl/

Lees meer (in volgorde van bespreking):     

• Lely, J. C. G., Kleber, R. J., & Rohlof, H. (2023). Traumabehandeling bij ouderen. Stoornisgericht en levensfasespecifiek. PsyXpert 2023 (2), 28-35. 
• Videler, A., & Wilting, R. (2023). Met de jaren. Waarom het wel zin heeft om ouderen met psychische problemen te behandelen. Boom
• Lely, J., Bos, J., & Smid, G. (2023). Rouw bij ouderen. In: J. de Keijser, P. Boelen, & G. Smid (red.) Handboek Traumatische Rouw. Boom.
• Gielkens, E. J. M., Rossi, G., Van Alphen, S.P.J., & Sobczak, S. (2023). A First Exploration: Can Eye Movement Desensitization and Reprocessing Improve Cognition in Older Adults With Posttraumatic Stress Disorder? Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology 0(0), 1-16. DOI: 10.1177/08919887231207639.
• Mitima-Verloop, B. (2023). Together in silence. Commemoration, rituals, and coping with war experiences and loss. ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. 
• Dashorst, P. (2023). Unraveling intrusions. ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. 

Heb je een reactie of wil je ook deel uitmaken van de SIG Ouderen en Psychotrauma? Mail dan naar: Jeannette Lely, j.lely@centrum45.nl

Special Interest Group: Traumatische Rouw

Aan het einde van 2023 zijn de volgende ontwikkelingen op het gebied van traumatische de moeite waard om te lezen en te kijken.

Jack Keijzer beschrijft in het boek ‘Nu ben ik mijn kinderen kwijt’ op indringende wijze de impact van het verlies van zijn zoon Pascal en Remy; één zoon is vermoord en de ander overlijdt door suïcide. “Boven treft Jack Keijzer zijn zoon Remy aan, ijskoud. “Nu ben ik mijn kinderen kwijt.” Het verhaal van Jack en Jolanda Keijzer leest als een film waarvan je de afloop al kent, en juist dat pakt je vast. Verliefd op het vwo, intens gelukkig na de geboorte van Pascal (1991) en Remy (1993). Onafscheidelijke broers. Dan blijkt dat Pascal psychisch met zichzelf worstelt en door zijn aandachtstekortstoornis ontvankelijker wordt voor drugs. De moord op Pascal haalt landelijk het nieuws, mede omdat Jack sindsdien scholen afgaat om te vertellen over de gevaren van drugs. Wat Keijzer vertelt in dit boek is een verhaal waarin iedere ouder zich kan verplaatsen; het kan iedereen overkomen. En hoe overleef je de dood van je tweede zoon?”
Nu ben ik mijn kinderen kwijt, Jack Keijzer | Boek | 9789464891898 | Bruna

Op 23 november 2023 vertelden dr. Lonneke Lenferink (SIG-voorzitter Traumatische Rouw) en psychiater Sophie Hengst (NtVP psychotraumatherapeut en lid van de SIG Traumatische Rouw) over het herkennen en evidence-based behandelen van persisterende rouw. De webinar is een initiatief van de Koepel, het samenwerkingsverband van de VSt, de VEN en de VGCt. De webinar is gratis terug te kijken voor iedereen op de website van de Koepel: https://koepel-epb.nl/#terugkijken

Tijdens het jaarcongres van de NtVP op 29 februari 2024 zal de SIG Traumatische Rouw een bijdrage verzorgen. Houd de komende tijd de congreswebsite in de gaten voor updates: https://www.ntvp-congres.nl/

Heeft u een reactie of wilt u ook deel uitmaken van de SIG Traumatische Rouw? Mail dan naar: l.i.m.lenferink@utwente.nl 

Special Interest Group: Opvang en vroege interventies

Onderzoek collegiale ondersteuning binnen de brandweer

In november verscheen vanuit het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV) een rapport over een verkennend onderzoek naar de georganiseerde collegiale ondersteuning binnen de brandweer. Net als andere hoog risico beroepsorganisaties werkt de brandweer volgens de beleidsrichtlijn ‘Psychosociale Ondersteuning Geüniformeerden’ die momenteel wordt herzien. In de praktijk blijken er echter grote regionale verschillen te zijn hoe de opvang en nazorg voor brandweermensen georganiseerd is. In het rapport wordt ingegaan op die verschillen, hoe dit zich verhoudt tot de richtlijn én hoe brandweermensen de collegiale ondersteuning waarderen. Een interessant rapport dat de vertaalslag van beleid naar de praktijk van collegiale ondersteuning belicht: https://nipv.nl/als-de-emmer-te-zwaar-wordt-verkennend-onderzoek-naar-de-georganiseerde-collegiale-ondersteuning-binnen-de-brandweer/. Over de brandweer kwam in november overigens ook de documentaire “Brandmeester” van Saskia Gubbels uit, over cultuurverandering in de Amsterdamse brandweerorganisatie: https://www.2doc.nl/documentaires/2023/11/brandmeester.html.

Heeft u een reactie of wilt u ook deel uitmaken van de SIG Opvang en vroege interventies? Mail dan naar: Anne.Bakker@olvg.nl

Special Interest Group: Behandeling van PTSS met ernstige (comorbide) problematiek en dissociatieve stoornissen

De SIG gericht op de  behandeling van PTSS met ernstige (comorbide) problematiek en dissociatieve stoornissen gaat eind januari / begin februari online samenkomen om gezamenlijk te kijken naar wat er tot dan uitgewerkt is met betrekking tot twee position papers. De onderwerpen zijn PTSS en dissociatieve stoornissen het worden twee stukken zodat de verschillende stoornissen ook apart belicht en besproken kunnen worden. Op 29 februari hopen we de papers te kunnen bespreken met belangstellenden en hopen daar ook nieuwe SIG leden te kunnen begroeten zodat we in het voorjaar de papers met een grote groep kunnen afronden en kunnen oriënteren op volgende doelen. Ideeën wat betreft de volgende doelen zijn welkom.
Wat betreft de problematiek waar de SIG zich vooral mee bezig wil houden is ook afgelopen periode de nodige literatuur verschenen en de problematiek waar ik zelf graag meer op wil gaan richten is het samengaan van verschillende symptomen van PTSS, dissociatie en verslaving. De dubbele problematiek is een extra uitdaging. Passend bij dit thema is het artikel van Gidzgier et al. (2023). 

Verslavingsproblematiek en PTSS komt heel vaak samen voor en in dit artikel werd gekeken naar een samenhang tussen vroegkinderlijke nare ervaringen, psychopathologie en suicidaliteit om op die manier ook te kunnen nadenken over passende vormen van zorg.  De onderzoekers namen bij 343 vrouwelijke patiënten met verslavingsproblematiek de Childhood Trauma Questionnaire (CTQ), the Dissociative Experiences Scale-Taxon (DES-T) en de Structured Clinical Interview Axis I Disorders (SCID-I) en zochten naar relaties met suïcidaliteit, waarbij ze vonden dat aanwezigheid van dissociatie gerelateerd was aan suicidaliteit en een mediator was voor de relatie tussen seksueel misbruik in kindertijd en suicidaal gedrag. Het artikel is relevant omdat het aandacht vraagt voor een klinisch lastig probleem, namelijk het goed behandelen van patiënten met verslavingsproblematiek die PTSS en dissociatieve symptomen of een dissociatieve stoornis hebben waarbij ook suïcidaliteit vaak een rol speelt. De auteurs van dit artikel vragen meer aandacht voor het (ook) specifiek richten op dissociatie. Mogelijk kan dit een weg zijn voor het deel van deze groep dat nu lang niet altijd profiteert van onze zorg. Ik herken de problematiek, want ook binnen onze organisatie is dit een lastig te behandelen groep en lukt het zeker niet altijd om de gebruikelijke eerste stappen binnen de protocollen te zetten. 

Mijns inziens kan de SIG ook aan verbeteringen van zorg betreffende bovenstaande problematiek bijdragen. Het zou fijn zijn ook daar komende jaar verder aan te werken. 

Referentie: 

Gidzgier PA, Bari M, López-Atanes M, Lotzin A, Grundmann J, Hiller P, Schneider B, Schäfer I. Improving care for SUD patients with complex trauma-relationships between childhood trauma, dissociation, and suicidal behavior in female patients with PTSD and SUD. Front Psychiatry. 2023 Jan 12;13:1047274. doi: 10.3389/fpsyt.2022.1047274. PMID: 36713892; PMCID: PMC9878321.

Heeft u een reactie of wilt u ook deel uitmaken van de SIG Behandeling van PTSS met ernstige (comorbide) problematiek en dissociatieve stoornissen? Mail dan naar: j.dejong@Psyq.nl.