15 april 2020
Door Simon Groen
Simon Groen is werkzaam als antropoloog en onderzoeker bij De Evenaar, Centrum voor Transculturele Psychiatrie van GGZ Drenthe en in 2019 gepromoveerd op het proefschrift Cultural identity and trauma: Construction of meaning among Afghan and Iraqi refugees under treatment in Dutch mental health care. Sinds januari jl. is hij lid van het NtVP bestuur met de portefeuille 'Diversiteit'. In zijn blog vraagt hij aandacht voor de relatie tussen psychotrauma en cultuur.
In antwoord op commentaar op de DSM-III dat er te weinig aandacht was voor cultuur verscheen in de DSM-IV een appendix met daarin de culturele formulering. In het net verschenen Handboek Culturele Psychiatrie en Psychotherapie noemen medisch antropoloog Rob van Dijk en ondergetekende dat een doorbraak in de (trans)culturele psychiatrie (Groen & Van Dijk, 2020). Deze culturele formulering biedt een kader met vijf onderdelen, dat een handreiking is aan de hulpverlener om de invloed van culturele aspecten op de presentatie en beleving van psychische klachten alsmede hulpzoekgedrag en coping structureel in kaart te brengen. Deze onderdelen zijn: culturele identiteit, culturele ziekteverklaringen, culturele factoren in de psychosociale omgeving, culturele elementen in de relatie tussen patiënt en hulpverlener en een algemene culturele afweging van de diagnose en behandeling. Verschillende voorbeelden van culturele formuleringen zijn terug te vinden in het boek ‘Cultuur, classificatie en diagnose: cultuursensitief werken met de DSM-IV’ (Borra, Van Dijk, Rohlof, 2002) en in het tijdschrift Culture, Medicine & Psychiatry.
In reflectie op deze culturele formulering kwam naar voren dat richtlijnen ontbreken en dat een kader met vijf onderdelen onvoldoende is. In Nederland was op basis van het geboden kader al een cultureel interview ontwikkeld, waar ik een beknopte versie van maakte (Groen, et al., 2017). Daarom is in de DSM-5 een Cultural Formulation Interview opgenomen dat bestaat uit een kerninterview met zestien vragen die voorzien zijn van een handleiding en twaalf aanvullende modules om bepaalde onderdelen zoals culturele identiteit of ziekteverklaringen uit te werken en specifiek voor bepaalde doelgroepen zoals kinderen en adolescenten en vluchtelingen en asielzoekers. Maar er gebeurde meer in de DSM-5 op het gebied van cultuur in relatie tot psychische stoornissen. Niet alleen staat bij elke stoornis dat hulpverleners er rekening mee moeten houden met iemands culturele achtergrond bijvoorbeeld bij het vaststellen van een depressieve of posttraumatische stress stoornis, er staat ook een definitie van cultuur in de DSM-5. Kennelijk vinden de samenstellers het belangrijk om een dergelijke definitie op te nemen in een handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Deze veelomvattende definitie luidt:
“Culture has been defined as dynamic systems of knowledge, concepts, rules, and practices that are learned and transmitted across generations, including language, religion and spirituality, family structures, life-cycle stages, rituals, customs, and moral and legal systems. Cultures are open, dynamic structures that undergo continuous change over time; in the contemporary world, most individuals and groups are exposed to multiple cultures, which they use to fashion their own identities and make sense of experience” (American Psychiatric Association, 2013, p. 749).
Psychotrauma is geen uitzondering op de kennis, concepten, regels en de dagelijkse praktijk die iedereen, dus ook patiënten, hebben geïncorporeerd als hun normen en waarden.
In mijn proefschrift heb ik me verdiept in de relatie tussen culturele identiteit en trauma. Ik wilde graag weten wat de confrontatie met traumatische ervaringen doet met iemands culturele identiteit en ook of iemands culturele identiteit voorafgaand aan die confrontatie van invloed is op het meemaken van traumatische gebeurtenissen en het ontwikkelen van psychotrauma. Als antropoloog ga ik ervan uit dat identiteit altijd onderhevig is aan lokale normen en waarden, vandaar dat het hier gaat over culturele identiteit. Zo ontdekte ik bij vluchtelingen uit Afghanistan en Irak die aangemeld waren voor behandeling van psychotrauma dat bijna alle deelnemers aan het onderzoek van een minderheidsgroep waren. Dat is een belangrijk onderdeel van hun culturele identiteit en bleek van alles te maken te hebben met de meegemaakte traumatische gebeurtenissen. Deze meegemaakt te hebben, psychische problemen als gevolg daarvan, problemen na de migratie en acculturatieproblemen bleken te zorgen voor verwarring.
Wie ben ik nu? Bij wie hoor ik en bij wie niet? Waar sta ik eigenlijk? Waar moet ik heen? Dat waren existentiële vragen die niet alleen cruciaal bleken bij de levensfase waarin zij verkeerden, maar die ook een ander licht op de diagnostiek, behandeling en de behandelrelatie met patiënten wierpen.
Zo blijken vragen over iemands culturele identiteit in een contextuele benadering van psychotrauma niet alleen een belangrijke meerwaarde te hebben, maar ook bepalend te zijn of iemand in behandeling komt en welk type behandeling het meest passend is voor die persoon. Als in de verwijzing van een Chinese vrouw staat dat zij het tweede kind van drie was, dan blijken keuzes van de ouders ten tijde van de éénkind-politiek in China van cruciale invloed op opgedaan psychotrauma en de later ontwikkelde depressieve en posttraumatische stressstoornis. In mijn optiek geldt dat dergelijke vragen niet alleen voor iemand uit China, Afghanistan of Irak van belang zijn, maar ook voor iemand met generatielange wortels in de Nederlandse samenleving. In een samenleving waarin de culturele samenstelling van de bevolking steeds diverser wordt, is het logisch dat we aandacht hebben voor diversiteit en psychotrauma, maar we moeten ook niet vergeten hoe divers onze patiëntenpopulatie is op het gebied van bijvoorbeeld gender, religie en opleidingsniveau. Daarom ben ik benieuwd naar ieders ervaringen met diversiteit in Nederland en daarbuiten. Op het gebied van diversiteit en psychotrauma hoop ik mijn steentje bij te kunnen dragen in het bestuur van de NtVP.
Referenties
American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual for mental disorders (fifth edition). Arlington (VA): American Psychiatric Publishing.
Borra, R., Van Dijk, R., Rohlof, H. (2002). Cultuur, classificatie en diagnose: Cultuursensitief werken met de DSM-IV. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Groen, S.P.N., Van Dijk, R. (2020). De culturele formulering: een contextuele benadering van psychische klachten. In: De Jong, J.T.V.M., Van Dijk, R. (Red.) Handboek culturele psychiatrie en psychotherapie, pp. Utrecht: De Tijdstroom.
Groen, S.P.N., Richters, A., Laban, C.J., Devillé, W.L.J.M. (2017). Implementation of the Cultural Formulation through a newly developed Brief Cultural Interview: Pilot data from the Netherlands. Transcultural Psychiatry, 54(1), 3-22.
