15 april 2020
door Gaëtan Mertens & Iris Engelhard
Door de uitbraak van het coronavirus (COVID-19) zijn veel mensen angstig geworden (Asmundson & Taylor, 2020). Angst is een nuttige emotie. Het motiveert ons om actie te ondernemen wanneer er dreiging is en om bijvoorbeeld de veiligheidsmaatregelen van de overheid serieus te nemen. Wanneer angst echter te intens is of te lang duurt, dan kan het dysfunctioneel worden. Zo kan het leiden tot ‘panic shopping’ (zoals de ‘bestorming’ van de supermarkten), xenofobie, prikkelbaarheid of slaapproblemen.
Om een beter beeld te krijgen van de angst voor het coronavirus, besloten wij met enkele collega’s van de Universiteit Utrecht om een onderzoek op te zetten (Mertens et al., 2020). We maakten een online vragenlijst die tussen 13 en 17 maart kon worden ingevuld. Dat was een paar dagen nadat de Wereld Gezondheidsorganisatie het coronavirus tot een pandemie verklaarde. Hieraan namen 439 mensen deel, uit 30 landen. In deze blog belichten we onze belangrijkste bevindingen.
Gaëtan Mertens
Iris Engelhard
Welke zorgen bestaan er?
Een opvallende bevinding van ons onderzoek was dat de respondenten zich zorgen maken over heel diverse thema’s. De meesten (46%) maakten zich zorgen dat hun dierbaren geïnfecteerd worden. Bij anderen ging het om een mogelijke instorting van de zorgverlening (20%), de gevolgen voor de economie (18%), massahysterie (15%) en de eigen gezondheid (11%). De 10 meest voorkomende zorgen staan in de tabel.
Wie ervaart meer angst voor het coronavirus?
Dat waren respondenten die in het algemeen slecht tegen onzekerheid kunnen (‘intolerance of uncertainty’) en zich sowieso al vaker zorgen maken over hun gezondheid. Ook waren respondenten angstiger als ze meer informatie over het coronavirus/COVID-19 opzoeken en het risico hoger inschatten dat hun dierbaren het virus krijgen. Samen verklaarden deze factoren ongeveer 36% van de variantie. Leeftijd, geslacht en werkzaam zijn in de zorg waren niet relevant voor het voorspellen van angst voor het coronavirus.
Wat kun je doen om de angst te beperken?
Naarmate mensen zich meer laten onderdompelen door media informatie ervaren zij meer angst voor het coronavirus. We weten niet hoe dat werkt: zoeken angstige mensen meer informatie of word je van meer informatie angstig? Eerder longitudinaal onderzoek liet zien dat de mensen die na een ramp meer informatie zoeken via de media later meer posttraumatische klachten rapporteren (Holman et al., 2014). Op basis hiervan kan het zinvol zijn dat mensen nieuwsberichten over het coronavirus rantsoeneren: lees niet vaker dan een paar keer per dag de nieuwsberichten en kies niet voor sensationele media, maar voor betrouwbare bronnen.
Ons onderzoek laat ook zien dat mensen die normaal gesproken al moeite hebben met het verdragen van onzekerheid ook nu meer angst ervaren. Dat is niet verassend: uit onderzoek blijkt dat onvoorspelbare en oncontroleerbare stress aversiever is dan voorspelbare en controleerbare stress (Hancock & Bryant, 2020). Het is lastig dat we het risico niet precies kennen, doordat nog weinig getest wordt. Veiligheidsmaatregelen, zoals extra inkopen doen en fysieke afstand houden, kunnen een gevoel van controle verhogen, en ook de verspreiding van het virus afremmen. Het is dus belangrijk dat mensen begrijpen waarom zulke maatregelen nodig zijn: als je toch gewoon naar een feestje gaat of ziek de supermarkt ingaat, dan neem je het risico voor anderen. Uiteraard moet excessief veiligheidsgedrag worden beteugeld (zoals ‘panic shopping’), want anders wordt je onderdeel van het probleem. De huidige angst voor het coronavirus kan een voorbode zijn van een tweede golf aan problemen: een toename in psychische gezondheidsproblemen. Het is van belang dat beleidsmakers en clinici op de hoogte zijn van dit mogelijke risico om hierop adequaat te kunnen reageren.
Conclusie
Samengenomen geven deze resultaten een eerste indruk van de zorgen die mensen kunnen hebben over het coronavirus en factoren die daarmee samenhangen. Het staat vast dat het coronavirus een behoorlijk impact heeft op onze samenleving. Angst kan ons helpen om veiligheidsmaatregelingen te nemen en zo het risico op gevaar te verminderen, maar we moeten ervoor waken dat angst niet doorslaat. Het goed managen ervan kan helpen om de gevolgen van het virus op onze psychische gezondheid binnen de perken te houden.
Referenties
Asmundson, G. J. G., & Taylor, S. (2020). Coronaphobia: Fear and the 2019-nCoV outbreak. Journal of Anxiety Disorders, 70, 102196. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2020.102196
Hancock, L., & Bryant, R. (2020). Posttraumatic stress, stressor controllability, and avoidance. Behaviour Research and Therapy, 128, 103591. https://doi.org/10.1016/j.brat.2020.103591
Holman, E. A., Garfin, D. R., & Silver, R. C. (2014). Media’s role in broadcasting acute stress following the Boston Marathon bombings. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(1), 93–98. https://doi.org/10.1073/pnas.1316265110
Mertens, G., Gerritsen, L., Salemink, E., & Engelhard, I. M. (2020). Fear of the coronavirus (COVID-19): Predictors in an online study conducted in March 2020. Preprint. https://doi.org/10.31234/osf.io/2p57j
Affiliatie.
Gaëtan Mertens: Universitair docent Medische en Klinische Psychologie, Tilburg University en Klinische Psychologie, Universiteit Utrecht.
Iris Engelhard: Hoogleraar Klinische Psychologie, Universiteit Utrecht.
